دفتر هماهنگ‌کننده کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل متحد (اوچا) در تازه‌ترین گزارش از آمار بالای مرگ‌ومیر مادران باردار و نوزادان در افغانستان خبر داد و اعلام کرد که کاهش شمار زنان شاغل در کادر درمان به بحرانی‌تر شدن وضعیت منجر شده است.

به گزارش اوچا، در افغانستان از هر ۱۰۰ هزار تولد، در ۶۹۹ مورد آن یا مادر یا نوزاد از بین می‌روند که یکی از بالاترین نرخ‌های مرگ‌ومیر مادران و نوزادان در جهان به شمار می‌رود. این سازمان اعلام کرد که فقدان سرمایه‌گذاری ساختارمند در سیستم بهداشت و سلامت و نیز کاهش شدید دسترسی زنان به مراقبت‌های درمانی موردنیاز حین زایمان، این آمار را بیش‌از‌پیش بالا برده است.

یک پزشک زن که مسئول نظارت بر کارکرد ۷۰۰ مرکز بهداشتی در ۹ استان افغانستان است، به اوچا گفت که سیستم مراقبت‌های بهداشتی عمومی در افغانستان پس از اوت ۲۰۲۱ از بین رفت و فقط سازمان ملل و شرکای آن‌اند که می‌کوشند بخشی از خدمات بهداشتی موردنیاز را ارائه کنند.

او افزود: «افغانستان برای افزایش دسترسی زنان و کودکان به مراقبت‌های درمانی عمومی، به زنان متخصص بیشتری در عرصه درمانی نیاز دارد.» به گفته این پزشک زن، بسیاری از زنان متخصص پس از سقوط دولت سابق این کشور را ترک کردند و این شکاف قابل‌توجهی در بخش مراقبت‌های بهداشتی و درمانی به وجود آورد.

این پزشک متخصص زنان از کمبود شدید کادر درمانی در بخش زنان و زایمان و آینده وحشتناک پیش‌روی زنان افغانستان ابراز نگرانی کرد.

این در حالی است که طالبان از دو سال پیش دختران را از تحصیل در مدرسه و دانشگاه منع کرده‌اند. به این ترتیب زنانی که تا قبل از روی کار آمدن طالبان به دانشگاه رفته و در رشته‌های پزشکی و زیرمجموعه‌های آن تحصیل کرده‌اند، آخرین پزشکان و ماماهای زن در افغانستان‌اند و اگر وضع به همین منوال ادامه یابد، پس از این نسل، دیگر زن پزشک، ماما یا پرستاری برای مراقبت از زنان در دوران بارداری و زایمان وجود نخواهد داشت.

این بحران زمانی تشدید می‌شود که نه تفکر سنتی مردم افغانستان و نه دیدگاه افراطی طالبان، هیچ‌یک اجازه نمی‌دهند زنان به‌ویژه در بخش بارداری و زایمان تحت نظر و درمان پزشکان و پرستاران مرد قرار گیرند.

در همین حال، اوچا به نقل از یکی از پزشکان متخصص زن نوشت آنچه زنان باردار نیاز دارند، تنها کمک در لحظه زایمان و تامین دارو نیست، بلکه «آن‌ها به کمک روانی و حمایت جامعه و خانواده هم شدیدا نیازمندند».

این پزشک زن تصریح کرد: «زنان متخصص بهداشت درک منحصربه‌فردی از نیازهای بیماران زن دارند. به همین دلیل بیشتر زنان ترجیح می‌دهند نوزادانشان را زیر نظر یک زن به دنیا بیاورند و یک زن آنان را درمان کند.»

در همین حال، گزارش یک سازمان اتریشی به اسم (Ground Truth Solutions) درباره افغانستان نشان می‌دهد که «پروژه‌های مراقبت‌های بهداشتی تحت رهبری زنان بهتر عمل کرده‌اند، زیرا برای تعامل زن با زن فرصت‌های بیشتری دارند. این در مورد پروژه‌های مراقبت بهداشتی به رهبری مردان اتفاق نمی‌افتد.»        

در چنین وضعیتی، کاهش شدید بودجه‌ کمک‌های در عرصه بهداشت و متوقف شدن پروژه‌های بزرگ بهداشتی از یک سو و محدودیت‌های وضع‌شده از سوی طالبان بر تحصیل و کار زنان از سوی دیگر، دورنمای آینده سلامت جامعه به‌ویژه زنان و نوزادان در افغانستان را تاریک‌تر از همیشه کرده است.

متخصصان عرصه بهداشت بر این باورند که سازمان ملل و متحدانش باید بر مسئله ارتقای ظرفیت کارکنان مراقبت‌های بهداشتی توجه خاصی داشته باشند. یکی از پزشکان زن که با اوچا صحبت کرد، گفت که اگر آژانس‌های سازمان ملل همکاری کنند، «برای دخترانی که تحصیلات پایه خود را به پایان رسانده‌اند، می‌توانیم ابتکارات خودآموزی آنلاین معرفی کنیم. ما می‌توانیم با مقام‌های بالفعل [طالبان] برای آموزش دختران در زمینه مراقبت‌های بهداشتی مانند پیراپزشکی، مامایی و سایر زمینه‌های مرتبط با سلامت همکاری کنیم.»

این در حالی است که طالبان در دو سال گذشته نه تنها به درخواست‌های مردم افغانستان و سازمان ملل متحد در زمینه اجازه تحصیل دختران هیچ اعتنایی نکرده‌اند، که حتی امکان تحصیلات عالی در رشته‌های پزشکی و بهداشتی را نیز از زنان گرفته‌اند. هرچند این گروه استثنا به کارکنان زن اجازه ادامه فعالیت در رشته‌های بهداشتی و درمانی را داده‌اند، در دانشگاه‌ها را به روی دختران بسته‌اند و این به آن معنا است که پس از این، نسل جدیدی از پزشکان، ماماها و پرستاران زن تربیت نخواهند شد.